ไขมันในเลือดสูง หรือที่เรียกว่า ภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ (Dyslipidemia) เป็นภาวะที่มีระดับไขมันในเลือดสูงเกินค่าปกติ ซึ่งไขมันในเลือดที่สำคัญได้แก่ คอเลสเตอรอล (Cholesterol) และ ไตรกลีเซอไรด์ (Triglycerides) ไขมันเหล่านี้มีบทบาทสำคัญต่อร่างกาย แต่ถ้าระดับสูงเกินไปจะกลายเป็นภัยคุกคามสุขภาพอย่างรุนแรง
ไขมันในเลือดมีกี่ชนิด?
ไขมันในเลือดแบ่งได้เป็นหลายชนิด ได้แก่
- LDL (Low-Density Lipoprotein) หรือ “ไขมันเลว” เพราะส่งผลให้เกิดการสะสมตามผนังหลอดเลือด เพิ่มความเสี่ยงโรคหัวใจ
- HDL (High-Density Lipoprotein) หรือ “ไขมันดี” ช่วยขนส่งไขมันที่ไม่ดีออกจากร่างกาย ทำให้ลดความเสี่ยงโรคหัวใจ
- ไตรกลีเซอไรด์ เป็นไขมันที่สะสมจากการรับประทานอาหารมากเกินไป โดยเฉพาะน้ำตาลและไขมันอิ่มตัว
สาเหตุของไขมันในเลือดสูง
- พฤติกรรมการกินอาหาร — รับประทานอาหารที่มีไขมันอิ่มตัว ไขมันทรานส์ และน้ำตาลมากเกินไป เช่น ของทอด ของมัน ขนมหวาน
- ขาดการออกกำลังกาย — ทำให้ไขมันเลวสะสมในร่างกาย
- น้ำหนักเกินหรือโรคอ้วน — มีผลต่อการสะสมไขมันในเลือด
- กรรมพันธุ์ — บางคนมีความเสี่ยงสูงโดยกำเนิด
- โรคประจำตัวบางชนิด — เช่น เบาหวาน ไตวาย หรือภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ
อันตรายจากไขมันในเลือดสูง
ถ้าไม่ได้รับการดูแลและรักษาอย่างถูกต้อง ไขมันในเลือดสูงสามารถนำไปสู่โรคต่างๆ ดังนี้
- โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ (Coronary Artery Disease) ไขมันไปเกาะที่ผนังหลอดเลือดหัวใจ ทำให้เลือดไปเลี้ยงหัวใจได้น้อย เกิดอาการเจ็บหน้าอก และอาจนำไปสู่หัวใจวาย
- โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เกิดจากการอุดตันหรือแตกของหลอดเลือดในสมอง ทำให้สมองขาดเลือดและเกิดความเสียหาย
- โรคความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูงทำให้หลอดเลือดหนาและแข็งตัว ส่งผลให้ความดันเลือดสูงขึ้น
- โรคเบาหวาน ไขมันสูงมักสัมพันธ์กับภาวะดื้อต่ออินซูลิน
- ตับไขมัน (Fatty Liver Disease) ไขมันสะสมในตับมากเกินไป ทำให้เกิดการอักเสบและอาจลุกลามเป็นตับแข็งได้
อาการของไขมันในเลือดสูง
ไขมันในเลือดสูงมักไม่มีอาการชัดเจนในระยะแรก จนกว่าจะเกิดโรคแทรกซ้อน แต่บางคนอาจพบอาการดังนี้
- ปวดหัว วิงเวียน
- เหนื่อยง่าย
- เจ็บหน้าอกหรือแน่นหน้าอก
- มีจุดหรือก้อนไขมันใต้ผิวหนังบริเวณเอว ข้อศอก หรือรอบดวงตา (Xanthomas)
วิธีป้องกันและดูแลไขมันในเลือดสูง
- ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินอาหาร
- เลือกอาหารที่มีไขมันดี เช่น น้ำมันมะกอก ปลาแซลมอน ถั่ว และอะโวคาโด
- ลดอาหารที่มีไขมันอิ่มตัวและไขมันทรานส์ เช่น ของทอด ของมัน
- ลดการบริโภคน้ำตาลและอาหารแปรรูป
- ออกกำลังกายเป็นประจำ
- เดินเร็ว วิ่ง ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์
- ควบคุมน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
- เลิกสูบบุหรี่และลดการดื่มแอลกอฮอล์
- ตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อวัดระดับไขมันในเลือด และรับคำแนะนำจากแพทย์
- รับประทานยาตามคำแนะนำของแพทย์ ในกรณีที่มีภาวะไขมันในเลือดสูงมากหรือมีโรคแทรกซ้อน
ไขมันในเลือดสูงเป็นภาวะที่สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกคน และเป็นตัวเร่งสำคัญที่ทำให้เกิดโรคร้ายแรงหลายชนิด การรู้เท่าทันและป้องกันด้วยการดูแลตัวเองอย่างถูกวิธีเป็นเรื่องจำเป็น ไม่ว่าจะเป็นการควบคุมอาหาร การออกกำลังกาย และการตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อสุขภาพหัวใจและหลอดเลือดที่แข็งแรงในระยะยาว
อ้างอิง
- สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). (2563). ไขมันในเลือดสูง รู้ทันก่อนเสี่ยงโรคหัวใจ. สืบค้นจาก https://www.thaihealth.or.th/Content/37939-ไขมันในเลือดสูง-รู้ทันก่อนเสี่ยงโรคหัวใจ
- โรงพยาบาลศิริราช. (2564). ภาวะไขมันในเลือดสูง (Hyperlipidemia). สืบค้นจาก https://www.si.mahidol.ac.th/thai/health/detail_article.aspx?aid=1797